Η Γέννηση της Προληπτικής Ψυχιατρικής

Στις αρχές του 20^ου αιώνα εμφανίστηκε στην Αμερική το «κίνημα κοινωνικής ή ψυχικής υγιεινής»(social or mental hygiene movement), με πολλές δραστηριότητες πρόληψης στα σχολεία και στην κοινότητα οι οποίες οδήγησαν στην θεσμοθέτηση τους. Το ‘κίνημα’ αναπτύχθηκε προσφέροντας ενημερωτικά προγράμματα, παρεμβάσεις υποστήριξης σε διάφορα κοστοβόρα, οικονομικά και κοινωνικά, ζητήματα υγείας όπως η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα κά.

Ο ψυχίατρος Adolf Meyers(1866-1950) εγκαθιδρύει την ψυχοβιολογική σχολή με έμφαση στις προληπτικές παρεμβάσεις στην κοινότητα, διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του κινήματος, μαζί με τον ιδρυτή της πρώτης εξωνοσοκομειακής μονάδας Clifford Beers (1876-1943) στο New Haven,USA το 1913.Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Clifford Beers ευαισθητοποιήθηκε προς αυτήν την κατεύθυνση όταν χρειάστηκε να υποβληθεί σε νοσηλεία ο ίδιος.

Οι δυο τους, μαζί με τον ψυχολόγο, φιλόσοφο και ιατρό William James (1842-1943) , ιδρύουν το 1909 την Εθνική Επιτροπή Ψυχικής Υγιεινής στις ΗΠΑ (National Committee for Mental Hygiene) με στόχο την προστασία της ψυχικής υγείας.

Το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας (National Institute of Mental Health) ιδρύεται το 1923 στην Μ.Βρετανία , και ακολούθησαν αντίστοιχες κινήσεις και σε άλλες χώρες.

Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της προληπτικής ψυχιατρικής σε επιστημονικό και κλινικό επίπεδο διαδραμάτισαν ο Gerald Caplan (1917-2008) και ο Erich Lindemann (1900-1974).

Ο Gerald Caplan περιέγραψε τις 3 βαθμίδες πρόληψης και οι απόψεις του αποτέλεσαν την βάση της νομοθεσίας για την ανάπτυξη των Κέντρων Ψυχικής Υγείας στις ΗΠΑ.

Η εργασία του αφορούσε την συμβουλευτική σε θέματα ψυχικής υγείας, την εκπαίδευση ατόμων που αναλάμβαναν την παροχή φροντίδας σε παιδιά με ειδικές ανάγκες, καθώς και την αντιμετώπιση γεγονότων και εμπειριών που χαρακτηρίζονται με τον όρο ‘κρίση’. Επίσης ασχολήθηκε με την ψυχιατρική πρόληψη κατά την διάρκεια της ενδομήτριας ζωής και της παιδικής ηλικίας.

Ο Lindeman από το 1944, επικέντρωσε την προσπάθεια του στην εκπαίδευση βασικών στελεχών της κοινότητας (ιατροί, αστυνομικοί, δάσκαλοι, ιερείς κλπ), ώστε να εντοπίζουν έγκαιρα και αποτελεσματικά τα μέλη της κοινότητας που θα μπορούσαν να νοσήσουν υπό το βάρος ψυχοπιεστικών συνθηκών αλλά και προσωπικών τραυματικών γεγονότων ( πχ πένθος).

Ο ίδιος ιδρύει την Υπηρεσία Ανθρωπίνων Σχέσεων (Human Relations) στο Wellesley, η οποία λειτούργησε ως πρότυπο στην ανάπτυξη κοινοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας στις ΗΠΑ.

Πριν από λίγα χρόνια έπειτα από ελληνική πρωτοβουλία, ιδρύεται ο  ειδικός Τομέας Προληπτικής Ψυχιατρικής (Section of Preventive Psychiatry) στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ψυχιατρικής Εταιρίας. Προπομπός της ανάπτυξης της προληπτικής ψυχιατρικής στην Ελλάδα υπήρξε το Ελληνικό Κέντρο Ψυχικής Υγιεινής και Ερευνών .

Ο αρχικός αντι-ιατρικός προσανατολισμός της Προληπτικής Ψυχιατρικής ,άλλαξε με την βοήθεια της έρευνας  και της επιστήμης, καθιστώντας απαραίτητη και αδιαπραγμάτευτη την δυναμική συνεργασία βιολογικών και ψυχοκοινωνικών μεθόδων.

Τα ικανοποιητικά αποτελέσματα των εφαρμογών και των παρεμβάσεων της Προληπτικής Ψυχιατρικής, ενισχύονται καθημερινά από την ακριβέστερη εφαρμογή της θεωρίας και την βελτίωση της μεθοδολογίας στις έρευνες, οδηγώντας σε αποτελεσματικότερες προληπτικές μεθόδους και παρεμβάσεις.

Τέλος δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το εννοιολογικό πλαίσιο της πρόληψης ,με την ευρύτητα του όρου του, σε επίπεδο θεωρίας , μας επιτρέπει να υπάγουμε σε αυτό και την ‘θεραπεία’.

                                                                                                                                Χ.Κ

Πηγή:'Σύγχρονη Ψυχιατρική' εκδόσεις ΒΗΤΑ(σελ1010-1011)